Mniej więcej rok temu Scholastic przedstawił mi propozycję nie do odrzucenia.

Wiedzieliśmy już wtedy, że czwarty sezon Wojen klonów zakończy się powrotem Dartha Maula, ostatnio widzianego, jak koziołkował – bez wątpienia w dwóch połowach – w dół szybu na Naboo. Nie wiedzieliśmy jednak, że opowieść znajdzie kontynuację w ratunku Maula z rąk Savage'a Opressa i jego ponownym starciu z Obi-Wanem Kenobim. Nie wiedzieliśmy także, że sezon piąty zaprezentuje nam czteroodcinkowy wątek, w którym Maul zwoła galaktyczne podziemie, werbując Czarne Słońce, Straż Śmierci, Huttów i innych przestępców pod swój sztandar.

Oto pytanie Scholastica: czy chciałbym napisać młodzieżową adaptację tych odcinków?

Odpowiedź była oczywista, i tak narodziło się dopiero co wydane Darth Maul: Shadow Conspiracy. Pisanie było wielką frajdą – jak również przypomnieniem, że choć zarówno scenariusze telewizyjne, jak i powieści są wspaniałymi rzeczami, są to dwie różne pary kaloszy.

W tamtej chwili mogłem jednak myśleć tylko o jednym: czy podołam?

Z niezależnych od nikogo powodów miałem około trzy tygodnie na przeczytanie stosownych scenariuszy, stworzenie zarysu fabuły Shadow Conspiracy i napisanie książki na 30 000 słów. Było to co najmniej onieśmielające. Lucasfilm i Scholastic obiecali jednak wszelką konieczną pomoc, a ja wiedziałem, że potrafię pracować bardzo szybko, kiedy już mam pełnowymiarowy zarys – napisałem ostatnio książkę o Transformers z moim przyjacielem i współpracownikiem Ryderem Windhamem, a także otwierającą powieść mojej własnej, nadchodzącej serii dla HarperCollins, The Jupiter Pirates. (Lekcja dla wszystkich przyszłych autorów: pracujcie ciężko nad szkicem fabuły. Czyni to resztę o wiele łatwiejszym.)

Shadow Conspiracy również rozpoczęło się z Ryderem: użyczył rękopisu swojego ledwo co skończonego The Wrath of Darth Maul, nowej wersji historii Maula, zawierającej jego odrodzenie z Wojen klonów. Książka Rydera była jak zwykle bogata w charakterystykę i opis. Wysoko zawiesiła poprzeczkę i od razu postanowiłem, że Shadow Conspiracy powinno sprawiać wrażenie kontynuacji – którą, bądź co bądź, było.

Adaptacja epizodów Wojen klonów nie była dla mnie niczym nowym – w 2010 r. napisałem Bounty Hunter: Boba Fett, książkową adaptację powrotu Boby Fetta z sezonu drugiego. To miała być jednak zupełnie inna książka. Bounty Hunter był zwięzły i luźny, niemal same dialogi i akcja, a Shadow Conspiracy miało być o wiele dłuższe. Z jednej strony znaczyło to, że mogłem pogrążyć się w opisach i przemyśleniach bohaterów, czymś, co uwielbia każdy autor. Z drugiej strony, ja musiałem to zrobić – gdybym po prostu opowiedział historię Maula ze scenariuszy, nie miałbym dość materiału.

Na szczęście praca nad książkami z Wojen klonów nauczyła mnie, że można pokazać o wiele więcej, niż same scenariusze. Weźmy na to Duchess of Mandalore, odcinek sezonu drugiego, w którym Satine musi unikać skrytobójców Straży Śmierci na Coruscant. Przeczytałem ten scenariusz pracując nad drugim Clone Wars: Visual Guide, po czym z zaskoczeniem zauważyłem, że właściwy epizod wygląda jak klasyczny czarny film z Obi-Wanem jako Samem Spade'em z mieczem świetlnym u boku. Ta lekcja pokazała mi, że ten rodzaj narracji oparty jest na współgraniu – tak, to scenariusz napędza akcję, ale historia wynika również z wyglądu postaci, oświetlenia, kątów kamery i tempa. To wspólny wysiłek, a scenariusz jest jedynie punktem wyjścia.

Nie mogłem obejrzeć odcinków z Maulem, które wciąż były na etapie produkcji. Leland Chee i Joanne Chan Taylor z Lucasfilmu zgodzili się jednak uczynnie działać jako moje oczy i uszy: ja zadawałem im pytania, które oni przekazywali Lucasfilm Animation, aby uzyskać odpowiedzi. Moja lista pytań była śmiesznie długa i sięgała od ogólnych, typu "Jaki wygląd/oświetlenie/nastrój ma ładownia frachtowca?", po pytania tak/nie, takie jak "Czy trony szefów Czarnego Słońca są ustawione wokół stołu?"

Wiedziałem, że moja adaptacja nie będzie w stanie oddać niektórych elementów, takich jak tempo i nastrój scen walki. W scenariuszach wzmianki o takich starciach są zwykłymi wypełniaczami. Pamiętacie Bounty z sezonu czwartego, w którym Asajj Ventress pomaga ochronić podziemny pociąg na Quarzite? Ten scenariusz ma emocjonujące dialogi i bogate charakterystyki, ale sceny walki są tam ogołoconymi streszczeniami – nie oddają one przerażającej skrytości wojowników Kage, posępnego mroku zaciemnionego pociągu, czy też podekscytowania, z jakim oglądamy C-21 Highsingera wkraczającego do akcji. W przypadku scen walki zadaniem scenariusza jest stworzenie ram dla tej współgrającej, wizualnej narracji omówionej powyżej.

Tak samo było z pojedynkami na miecze świetlne z wątku Dartha Maula – nic w scenariuszu nie przygotowało mnie na Pre Vizslę, który rzucał w Maula wszystkim prócz mandaloriańskiego zlewozmywaka w Shades of Reason, na przyprawiające o dreszcze zbliżenie na triumfującego Maula włączającego mroczny miecz po pokonaniu Vizsli, lub na akrobacje Dartha Sidiousa z dwoma mieczami w The Lawless.

Terminy produkcji pozwoliły też ekipie Wojen klonów na dopracowywanie scenariuszy już po tym, jak trzeba było zakończyć prace nad drukowaną adaptacją, co doprowadziło do paru drobnych, lecz istotnych różnic pomiędzy tym, co przeczytacie na stronach i zobaczycie na ekranie. Do adaptacji Lucasfilm użyczył notatek Pablo Hidalgo i kierownika serialu Dave'a Filoniego na temat przeszłości Satine, zawierających niepokojącą informację, że Satine i Bo-Katan były siostrami. Ta relacja pierwotnie nie miała być ujawniona na ekranie – wyciąłem ją z książki za wyjątkiem jednej, niebezpośredniej wzmianki, i byłem podekscytowany, kiedy w końcu to ujawniono. Ostatnie słowa Satine do Obi-Wana zostały skorygowane i na ekranie są o wiele bardziej emocjonalne niż w książce. Największą zaś zmianą była ostatnia kwestia Sidiousa do Maula, która zmieniła dwuznaczne zakończenie w porażający cliffhanger.

Hej, jestem przecież w doborowym towarzystwie: przeczytajcie adaptację Nowej nadziei, a zobaczycie, jak Darth Vader dusi generała Tagge'a, a Niebieski 5 – alias Luke Skywalker – wykonuje pierwsze, nieudane podejście wzdłuż rowu Gwiazdy Śmierci. Poza tym miałem parę narzędzi narracyjnych, których ekipa Wojen klonów nie posiadała – przede wszystkim mogłem przenieść się w głąb umysłów postaci, ujawniając ich myśli i zanurzając się w ich przeszłości.

Weźmy scenę z The Lawless, gdzie Obi-Wan Kenobi dowiaduje się, że Satine jest w śmiertelnym niebezpieczeństwie, i wie, że ani Yoda, ani Senat nie zrobią wiele, by jej pomóc. To niesamowicie intensywny moment pod względem historii Obi-Wana, jego uczuć do Satine i jego relacji z Yodą, dla przykładu – a możliwość zbadania, co myślał Obi-Wan, podekscytowała mnie zarówno jako pisarza, jak i długotrwałego fana Gwiezdnych Wojen.

W tym samym duchu napisałem krótką scenę, w której Pre Vizsla ze Straży Śmierci rozważa swój następny ruch po napotkaniu Maula i Savage'a. Musiałem napisać tę scenę, aby zaprezentować czytelnikom historię Vizsli i jego walki z rządami Senatu. Chciałem to jednak napisać, ponieważ Vizsla jest ciekawą postacią, której umysł był dla mnie interesującym miejscem do zbadania. Tak więc gdy Vizsla wściekał się i spiskował, kazałem mu zapalić mroczny miecz, jego starożytną, równie intrygującą broń.

Stworzyłem też niewielką scenę pomiędzy Obi-Wanem i Anakinem, w której Obi-Wan pożycza Zmierzch. Dodałem ją, bo chciałem pokazać, jak Obi-Wan wchodzi w posiadanie tego poobijanego frachtowca, ale także ponieważ relacja pomiędzy tymi postaciami jest tak głęboka i złożona. Wojny klonów często pokazywały nam, jak Anakin sprzeciwiał się Radzie Jedi, by posłuchać swego nierozważnego serca; tym razem to Obi-Wan jest tym nieposłusznym, który spieszy ku niebezpieczeństwu.

I, cóż, w scenariuszu był też moment, w którym Embo atakuje Maula swoim dość niesamowitym kapeluszem. Czy jako pisarz i fan po prostu nie musiałem poznać reakcji Maula na coś takiego?

Wejście w głąb umysłów postaci pozwoliło mi też wpleść do Shadow Conspiracy odniesienia do innych historii i faktów z Expanded Universe. Takie nawiązania należy dodawać oszczędnie i tak, aby służyły akcji, postaciom, lub najlepiej obydwu – zawsze są nowi fani Gwiezdnych Wojen i odniesienia do innych historii powinny wydawać się zachętą do dalszej eksploracji, a nie odstraszającą łamigłówką.

To jednak pozostawiło mi mnóstwo okazji. Czytając Shadow Conspiracy, powrócicie do treningu Maula z dzieciństwa na Mustafarze i jego wcześniejszych misji przeciwko Czarnemu Słońcu. Zajrzycie do pokrętnego umysłu Hutta Jabby. Są też inne niespodzianki o rodzinie Satine, które moim zdaniem uczyniły mandaloriańską historię jeszcze głębszą i bogatszą.

No dobrze, a dla was, hardkorowych fanów, jest tam druga połowa kawału, który jest pół-retconem i pół-hermetycznym żartem sięgającym do edycji specjalnych klasycznej trylogii. Jest to drobny, lekko szalony projekt, który rozpocząłem w poprzedniej książce. Pierwsza osoba, która go odszyfruje, otrzyma podpisany egzemplarz Shadow Conspiracy, jak również najgłębszy ukłon, jaki zdołam wykonać.

Jakie są plany Sidiousa względem Dartha Maula? Co czeka na Bo-Katan, Korkiego i pozostałych członków szerokiej rodziny Kryze? Czy Republika najedzie Mandalore? Czy Straż Śmierci przeciwstawi się tym wysiłkom, a może je poprze? Nie wiem – tak ja wy, liczę na to, że Dave Filoni i s-ka opowiedzą te i inne historie w nadchodzących sezonach Wojen klonów.

W sierpniu 2009 książka, o której marzyłem, stała się rzeczywistością.

Ta książka to Star Wars: The Essential Atlas, nad którą pracowałem przez kilka lat z moim przyjacielem i współautorem, Danem Wallace'em. Marzenie było jednak o wiele starsze – szczerze mówiąc, sięgało wczesnych lat 80., kiedy byłem nastolatkiem z obsesją na punkcie Gwiezdnych Wojen.

Wtedy, pewnej nocy, śniłem, że byłem w księgarni i na półce przede mną znalazłem książkę, której pragnąłem od lata 1977 – atlas galaktyki Gwiezdnych Wojen. Miał on masę informacji o tym, jak działała galaktyka oraz piękne, kolorowe mapy, i już po przekartkowaniu mogłem stwierdzić, że spędziłbym całe godziny na wchłanianiu tego wszystkiego.

Obudziłem się i radośnie zmrużyłem skierowane na sufit oczy, planując nadchodzący dzień. Jasne, pomyślałem, była szkoła, sport i praca domowa, ale kiedy będę je miał za sobą, będę mógł wczytać się w swój nowy, kupiony wczoraj atlas, z tymi świetnymi mapami pokazującymi, jak Sokół Millennium dotarł z Tatooine do Alderaana, a potem do...

No nie, dotarło do mnie. Tak naprawdę czegoś takiego nie ma. To tylko sen.

I przez niemal trzy dekady było to prawdą – zanim Dan i ja nie przekonaliśmy Lucasfilmu i Del Reya, aby pozwolili nam przemienić naszą wspólną pasję do geografii Gwiezdnych Wojen w książkę.

The Essential Atlas wykorzystał geografię jako punkt wyjścia do zbadania każdego aspektu odległej galaktyki, od jej demografii, rządu i polityki po taktykę wojskową, komunikację i społeczne wartości. Oczywiście, Dan i ja przyjrzeliśmy się także, jak geografia wpłynęła na historię galaktyki, od wczesnych szlaków eksploracji i kolonizacji do wojen pomiędzy starymi i nowymi imperiami. Daliśmy bliższy wgląd w regiony galaktyki, od kosmopolitycznych Światów Jądra po dzikie i zagadkowe Zewnętrzne Rubieże. Szczegółowo opisaliśmy planety od miejskiego Coruscant po odległe Tund. Nanieśliśmy na mapy bieg tras nadprzestrzennych przez tysiąclecia, wyśledziliśmy początki i upadki mocarstw, a także pomogliśmy stworzyć liczne mapy, ilustrujące wszystko od wydarzeń z filmów po tajemnicze terytoria Huttów i Chissów. Sporządziliśmy mapy sektorów, gęstości zaludnienia oraz inwazji, opisaliśmy starożytne cuda, a nawet napisaliśmy program opery.

The Essential Atlas był na równi olbrzymią pracą i niesamowitą frajdą. Lecz podczas gdy nasza lista zadań się kurczyła, a codziennych zmian w naszym ogromnym manuskrypcie było coraz mniej, dwa z naszych celów uparcie nam umykały.

Pierwszym celem było naniesienie na mapę wszystkich sektorów cywilizowanej galaktyki: 1024 w Republice czasów prequeli plus tych dodanych przez ekspansjonistyczne Imperium. Zmagałem się z tym projektem w końcowych tygodniach pracy nad książką, licząc, że dodam granice sektorów do map regionów stworzonych przez naszego głównego kartografa, Modiego. Samo rozgryzienie granic sektorów w Zewnętrznych Rubieżach pozostawiło mnie jednak wyczerpanego i wstrząśniętego – a wiedziałem, że ten region jest zdecydowanie najłatwiejszy do naniesienia na mapę spośród sześciu głównych rejonów galaktyki. Tak więc z troską o zdrowe zmysły dla wszystkich, to zadanie zostało po cichu porzucone.

Drugi cel? Miało to być sporządzenie spisu wszystkich układów gwiezdnych stworzonych w galaktyce Gwiezdnych Wojen, czy to w filmach, serialu Wojny klonów, książkach, komiksach, grach wideo, grach paragrafowych lub gdziekolwiek indziej. Dan i ja chcieliśmy wymienić każdy układ, umieścić region galaktyki, w którym się znajdował, i podać koordynaty, aby można go było usytuować na głównej mapie galaktyki The Essential Atlasu.

Ten pomysł był niespodzianką dla naszego wiele znoszącego i zwykle niewzruszonego redaktora, Ericha Schoeneweissa. Erich spytał w mailu wręcz ociekającym podejrzliwością, ile układów chciałbym mieć w tym dodatku, a ja odpowiedziałem: „Wszystkie.” Pozornie nadal spokojny, Erich zapytał, ile to jest „wszystkie”, a ja odparłem beztrosko, że to ledwie 4387. Erich, co wielce mu się ceni, ani nie zrezygnował na miejscu, ani nie skontaktował się z nikim, kto miałby zapewnić jego autorom opiekę psychiatryczną. Jeszcze bardziej ceni mu się to, że on i projektant Brad Foltz wymyślili, jak zmieścić te wszystkie układy na jedynie 14 stronach.

Był to spory sukces – lecz z pewnością tymczasowy.

W książkach wspaniałe jest to, że możesz je trzymać w swoich rękach. Są pięknymi przedmiotami same z siebie, mającymi właściwości fizyczne cenione przez bibliofilów: ciężar książki, fakturę papieru, a nawet dźwięk wydawany przez kartkowane strony. (Poza tym się nie psują i nikt nie krzyczy na ciebie, jeśli czytasz je podczas startu czy lądowania.) Wadą książek jest jednak to, że tworzenie tych pięknych, materialnych przedmiotów zabiera wiele czasu. Nie było to niczyją winą, lecz dodatek The Essential Atlasu był statyczny – nie mógł uwzględniać nowych gwiezdnowojennych historii.

StarWars.com jednak mogło. Dzięki uprzejmości ludzi z Lucasfilmu, Dan i ja mogliśmy uczynić z The Essential Atlasu żywe dzieło, uzupełniając dużą, piękną książkę, którą stworzyliśmy, materiałem online, który mógł się zmieniać i nadążać za odległą galaktyką. Naszym pierwszym zadaniem było stworzenie internetowej wersji dodatku, w którym moglibyśmy dodawać nowe układy gwiezdne, wymyślane przez autorów od czasu, kiedy nasz manuskrypt został oddany do produkcji. Naszym kolejnym projektem była praca z Modim nad mapami sektorów Zewnętrznych Rubieży. Oba cele były w końcu w naszym zasięgu.

The Essential Atlas obchodził już swoje trzecie urodziny, a Dan i ja jesteśmy zawsze wdzięczni, kiedy słyszymy od innego gwiezdnowojennego autora lub pokrewnego fana, że stworzyliśmy cenne źródło. I uwierzcie, że kiedy pierwszy epizod sezonu piątego Wojen klonów podał, że Florrum znajduje się w sektorze Sertar, niniejszy autor wykonał spontaniczny taniec wokół swojego pokoju.

Dan i ja pracujemy jednak także nad tym, aby The Essential Atlas pozostał żywą książką. Internetowy dodatek wciąż się powiększa: dodaliśmy nowe układy z Wojen klonów, książek, gier i komiksów, jak również starsze systemy, których pominięcie dostrzegli uważni czytelnicy. Region po regionie, pracujemy też z Modim nad nanoszeniem na mapy tych sektorów, przesuwając się powoli, lecz wciąż naprzód ku sercu galaktyki.

Najnowszą wersję dodatku znajdziecie w sieci – dotarliśmy teraz do 4934 układów gwiezdnych. Znajdziecie też nową mapę sektorów Rejonu Ekspansji - to znaczy, że mamy już mapy trzech regionów, pozostały cztery. Na stronie The Essential Atlasu znajdziecie zaś więcej map, projektów i dyskusji.

Nie jestem wam w stanie powiedzieć, które urodziny naszej książki będziemy świętowali, gdy ogłosimy, że nanieśliśmy na mapy sektory Światów Jądra i Głębokiego Jądra. Na pewno nie mogę też przewidzieć liczby układów gwiezdnych, jaką zawrze internetowy dodatek. Będziemy jednak pracować dalej i w końcu to osiągniemy. Tymczasem, kiedy jakieś opętane przez Gwiezdne Wojny dziecko będzie chciało dowiedzieć się, jak dolecieć z Tatooine na Alderaana, znajdzie naszą odpowiedź, zarówno w księgarniach, jak w sieci. I ta odpowiedź ciągle tam będzie, kiedy się obudzi.

Zobaczyłem ją jesienią 1979 w lokalnym centrum handlowym: w miękkiej oprawie, błękitną z czerwonymi literami o znajomej czcionce i z cudownym napisem - Han Solo na Krańcu Gwiazd.

Miałem 10 lat i była to prehistoryczna era mediów, kiedy proto-Internet nie opuścił jeszcze uniwersytetów. Dziś książki pojawiają się po strategicznych zapowiedziach i miesiącach dyskusji; wtedy zaś dowiadywało się o nowych premierach, natykając się na nie na półkach B. Daltona lub Waldenbooks.

Jak dla mnie nasza podróż do centrum się skończyła. Zapłaciłem swoje 1,95 $ za Hana Solo na Krańcu Gwiazd, zastanowiłem się krótko nad autorem (kto to Brian Daley?) i zacząłem czytać swoją nową książkę w samochodzie w drodze do domu. Trzydzieści trzy lata później rogi są zaokrąglone, kartki nabrały koloru słabej herbaty, a na wpół oderwane okładki wciąż mają na sobie moje pradawne rysunki Dartha Vadera i ostrzeżenie dla intruzów: JAY FRY – JEGO KSIĄŻKA.

Zakochałem się w tej książce na zabój w ciągu kto wie ilu lektur. Czytałem ją jako dziecko, jako nastolatek, a potem zaglądałem do niej niezliczoną ilość razy jako dorosły i gwiezdnowojenny autor, zwracając się do niej, by sprawdzać wszystko od geografii Sektora Wspólnego (The Essential Atlas) po subtelności slangu pilotów myśliwców (The Essential Guide to Warfare).

Lecz pomimo tego wszystkiego, tak naprawdę nie przysiadłem i nie przeczytałem Krańca Gwiazd od lat.

Wróciłem do niego dzięki Celebration VI. Jednym z moich ulubionych paneli było tam wspomnienie Daleya, który zmarł z powodu raka trzustki w 1996, w wieku ledwie 49 lat. Na panelu długotrwały przyjaciel i współpracownik Daleya, James Luceno, dołączył do Pablo Hidalgo w czytaniu ustępów z książek o Hanie Solo i wspominaniu jego wpływu na dzisiejszy Expanded Universe. Później poszedłem na obiad z grupą pisarzy, włącznie z Luceno i jego żoną Karen-Ann Lichtenstein. Tam wchłaniałem historie o Daleyu – poszukiwaczu przygód, kowalu słów i gawędziarzu, którego przyjaciele wspominali jego śmierć z żalem, lecz jego życie ze śmiechem.

Słuchając tych historii, zdałem sobie sprawę, że minęło wiele czasu, od kiedy rzeczywiście czytałem Daleya. Kiedy więc w końcu umknąłem ostatniemu nawałowi terminów, wyszperałem Kraniec Gwiazd ze swoich przeładowanych półek i zacząłem czytać.

Szczerze mówiąc, zrobiłem to z pewnym niepokojem. Jasne, miło wspominałem książki Daleya. Mogę jednak przywieść na myśl przynajmniej trzy rzeczy, które skutecznie zmniejszają przyjemność czytania:

• bycie profesjonalnym pisarzem
• bycie ekspertem na danym polu
• powracanie do książki, którą kochało się w dzieciństwie.

Kiedy ostrożnie otwierałem sponiewieraną okładkę Krańca Gwiazd, wiedziałem, że narażam się na wszystkie trzy zagrożenia.

Na szczęście żadne z nich nie miało znaczenia. Kraniec Gwiazd był tak żywy i ciekawy, jak to zapamiętałem – i miał głębsze akcenty, które umknęły mi jako dziecku.

Pierwszą rzeczą, która mnie uderzyła, były wyzwania, przed którymi stanął Daley. W 1979 na całość Gwiezdnych Wojen składały się film, program telewizyjny, o którym miano już nie mówić, adaptacja książkowa i inna powieść, kilka historyjek dla dzieci, komiksy Marvela oraz plotki o Bobie Fetcie.

To nie było wiele, lecz Daley był ograniczony do Hana, Chewbacki i Sokoła Millennium. Żadnego Luke'a Skywalkera (choć Kraniec Gwiazd był reklamowany jako Z przygód Luke'a Skywalkera, co już wtedy było dziwne), żadnego Imperium, żadnych mieczy świetlnych, brak pozostałych rzeczy, których domagało się pierwsze pokolenie fanów. Łatwo to dzisiaj przegapić, kiedy mamy Expanded Universe zbudowane na fundamentach Daleya, lecz w tamtych czasach była to gwiezdnowojenna książka bez dużej części Gwiezdnych Wojen.

Jeśli speszyło to Daleya, z pewnością nie da się tego dostrzec. Jego najlepszy styl pisania i narracji jest subtelny i bystry. Obserwując zlepek pilotów myśliwców przed bitwą, Han wie, że brakuje im doświadczenia bojowego, ponieważ nie wyglądają na dość zatroskanych. Z kolei Władze Sektora Wspólnego Daleya nie są gangiem podkręcających wąsiki złoczyńców, lecz logicznym rezultatem niepohamowanej władzy połączonej z brakiem biurokratycznej odpowiedzialności – jedna z postaci opisuje program usuwania dysydentów jako produkt "władzy i paranoi. Tam, gdzie nie było prawdziwej opozycji, pojawiała się ona w podejrzeniach."

Daley jest też naprawdę zabawny, doprawiając napięte sceny walki ironicznymi obserwacjami i dygresjami. Stwór atakujący rekina finansjery zostaje odrzucony na bok i ląduje "na obiedzie bogatej wdowy, pozbawiając apetytu wszystkich przy stole", a śmigacz lecący przez pola kończy z kratownicą i wnętrzem pełnym zbłąkanych kłosów zboża, wyglądając "jak jakaś dziwna, rolniczna tratwa". Gwiezdne Wojny zawsze korzystały z odpowiednio dawkowanego humoru dla zmniejszenia napięcia, czy to poprzez "jest gorzej" w zgniatarce śmieci, czy droida bojowego, który wychyla się za mocno i spada ze wzniesienia.

Jak przystało jednak na dobrego autora, Daley jest szczodry dla swoich postaci, raczej oddając im najlepsze kwestie niż zachowując je dla siebie. Dialog Hana nie byłby nie na miejscu w filmie z lat 40., szczególnie gdy dołącza do niego jedna z wygadanych bohaterek Daleya. (A czemu nie? Han i Sam Spade dogadaliby się doskonale, wymieniając się historiami przez długą noc w kantynie, obaj z plecami opartymi o drzwi.) W Krańcu Gwiazd głównym kontrastem dla Hana jest Jessa, zawzięta, rozżalona inżynier statków kosmicznych, choć Han docina również (i parę razy zbiera cięgi) w rozmowach z sędziwym droidem-robotnikiem Bolluxem. Wszystkie z ich scen zapadają w pamięć, nawet bez strzelających blasterów i buczących mieczy świetlnych.

I to w końcu jest to, co cenię najbardziej w Krańcu Gwiazd - ponad wszystko jest to znakomite studium postaci. Han Daleya uważa się za uczulonego na ideały, kryjąc się za odruchowym blefem i zawadiackim zachowaniem najemnika. Jego cynizm przegrywa jednak bitwę z jego lojalnością wobec przyjaciół i odrazą do tyranów, oszustów i dręczycieli. W fabule Krańca Gwiazd Han dokonuje właściwych czynów po tym, jak się od nich wymiguje – cieszymy się jego zaprzeczeniami i unikami, nawet kiedy kibicujemy mu, aby się przekonał. Przez lata pojawiło się wielu wartościowych pretendentów, lecz żaden - żaden - nigdy nie opisał Hana Solo lepiej niż Daley zrobił to na samym początku.

Niestety, nigdy nie dostąpiłem okazji spotkania Briana Daleya – odszedł od swoich przyjaciół dawno temu i o wiele zbyt młodo. Lecz czytając ponownie Kraniec Gwiazd zauważam, że był on jednym z moich nauczycieli – i naprawdę nauczył mnie wiele.

A teraz wybaczcie mi, proszę, bo idę ponownie przeczytać Zemstę Hana Solo.